DUTCH
English
|
|
|
| DUTCHEnglish
|
 |      |
 |
ROOMSE PERIODE
De St.Anthoniuskapel, op of aan de dijk tussen de Hikke, Vrijbergse dijk en de Broekpolder was het eerste godshuis.
Volgens Ermerins stichtte Aegidius van Wissenkerke, doctor in de rechten in het jaar 1452 een kapel in Vossermeer, welke later de parochiekerk werd.(pag.59)
Volgens dokumenten, vermoedelijk van 1430, wordt toestemming gevraagd aan Tholen voor het stichten van een kerk.
Volgens de gegevens van het dekenaat Hilvarenbeek was er in 1436 al een kapel in Vossemeer; 12.
Dit gegeven wordt door Albert Delahaye (1915-1987), archivaris van de Ambachtsheren rond 1970 bestreden.Zie ook geschiedenis Oud-Vossemeer. Probleem hierbij is dat het een groot deel van het archief van de Ambachtsheren tot 1500 niet meer bestaat. Zelf ga ik uit van de gegevens van de heren Ermerins,Hollestelle, ds. Veltenaar en de Man, die teruggrijpen op bronnen die Delahaye niet had of niet inzag.
Tegen het einde van de 15e eeuw ontstond er een diepgaand geschil tussen de kapittels van Bergen op Zoom en van Tholen en de ambachtsheren over de tienden van de nieuwe landen. Deze geschillen worden later uitvoerig in de hoofdstukken over de heerlijkheidsrechten behandeld. Hier is het dienstig daarnaar te verwijzen, omdat er verscheidene bijzonderheden in voorkomen over de toen geldende kerkelijke verhoudingen. Omstreeks deze tijd beginnen de notulen van de herenvergaderingen en zijn andere stukken bewaard gebleven die, zij het slechts fragmentarisch, gegevens over de kerk bevatten.
In 1492 bepaalden de heren, dat de pastoor het 100e gemet in Nieuwland kreeg, zoals in heel Zeeland gebruikelijk was. 13 Dit werd beschouwd als de afkoop van de tienden, die vanouds als een kerkelijk recht beschouwd werden. Als pastoor fungeerde in 1493 Johannes Witsen; 14 hij was meer dan 50 jaren oud. 15 Hoe lang hij al in Vosserneer stond, is niet bekend. In 1498 stichtte hij, als vicaris van de kerk van Schakerlo, het St.Hubertusaltaar in de kerk van Tholen met 13 gemeten land. Zijn grafsteen in de kerk van Tholen vermeldt, dat hij op 14 november 1499 is overleden. 16 Naast de pastoor waren nog twee andere priesters aan de kerk verbonden: Willibrordus Johannis, die in 1493 de ouderdom had van 38 jaren, 17 en de koster en priester Martinus Comelii. 18
Voor het eerst (althans voor zover bekend) benoemden de heren in 1504 de kerkmeesters. 19 Uit de resolutie is evenwel niet op te maken, of dit een nieuwigheid was, zodat het wel waarschijnlijk is, dat er al langer kerkmeesters in opdracht van de heren fungeerden. In hetzelfde jaar zijn rondom of aan de kerk straten aangelegd. In 1510 droegen de heren de kerkmeesters op, de vergroting van de kerk voor te bereiden en daartoe hout, steen en andere materialen aan te kopen, daarvoor de kasgelden te gebruiken en vooral in te vorderen wat nog open stond.20 Dat deze verbouwing is doorgegaan, kan misschien worden afgeleid uit het feit, dat de heren in 1512 een persoon de boete oplegden een venster in de kerk te laten maken. Hij moest de kosten rechtstreeks aan de glasmaker voldoen. Daar hij niet prompt aan het bevel had voldaan, herhaalden de heren in 1513 het vonnis. In een marginale noot heeft de rentmeester bijgeschreven, dat de penningen binnen de gestelde termijn werden betaald. 21 Op 25 juni sloten het kapittel van Tholen en de heren van Vosserneer over de kerk een accoord, dat door de kerkmeesters was gevraagd. Van alle landerijen zou op elk gemet twee groten vlaams gegeven worden tot "edificatie" van de kerk. Dit zou voor drie jaar gelden. De bouwen de vergroting van de kerk was klaar gekomen, doch zij had een schuld met zich gebracht, die op deze manier werd afgelost. 22 In 1543 werd Simon J acobs door de heren veroordeeld om een boete van 2 pond was voor de kerk te geven. 23 Het was in die tijd een geheel normale zaak, dat de rechtspraak aan de kerk "de kruimels van de tafel" toespeelde.
Een ander "rooms" stempel is in deze tijd op Vossemeer gedrukt door het landbezit van verschillende kloosters. Zo bezat net St.Ursula-klooster van Delft er ruim 11 gemeten land; de Karthuizers van Delft 61 gemeten; het St.Agnietenklooster van Delft 16 gemeten; de Karthuizers buiten Zierikzee 26 gemeten; het St.Margrietenklooster van Bergen op Zoom 31 gemeten; het altaar van St.Gertrudi~ in Oud Vossemeer 24 gemeten; de kerk van Vossemeer 33 gemeten. Dit bezit is nadicn verloren gegaan. In sommige gevallen hebben de kloosters het tijdig van de hand gedaan; een belangrijk deel ervan is tijdens de invoering van de hervorming in beslag genomen Tot circa 1550 toe is er in de stukken van Vossemeer niets te vinden over enige poging tot invoering van de reformatie. Wel bevatten de stukken van na 1530 hier en daar zwakke aanwijzingen, dat de heerlijkheid niet langer een rimpelloze vijver was, doch de dan voorvallende beroeringen hebben meer op het terrein van de politiek en de oorlog gelegen dan in de religie. De godsdienstkwestfe stak pas veel later de kop op. Het is niet op een jaar na nauwkeurig te zeggen, wanneer in het dorp en de heerlijkheid de reformatie haar beslag kreeg, doch dit ligt eer tegen het einde dan in het begin van de tweede helft der 16e eeuw. Enigszins opmerkelijk is de rol, die de heren van Vossemeer in deze zaak hebben gespeeld. Terwijl het wel waarschijnlijk is, dat de meesten van hen vrij vlug tot de reformatie zijn overgegaan, hebben zij, voor zover uit de stukken blijkt, de magistraat en de bewoners van de dorpen op dit punt geen enkel directief gegeven. Hoe het in de persoonlijke verhoudingen heeft gelegen, valt niet te zeggen. Waarschijnlijk is van de heren persoonlijk geen invloed uitgegaan, daar de meesten van hen geen contacten in Vossemeer hadden. Uit de stukken blijkt integendeel helder, dat het be-
Vatican
